مطالعه تنوع ژنتیکی ارقام جو ( hordeum vulgare l.) برای تحمل به خشکی

جو (.hordeumvulgarel) چهارمین غله مهم دنیاست که بدلیل سازگاری نسبی با شرایط نامساعد محیطی برای کشت در مناطق خشک و نیمه خشک ایران اهمیت ویژه دارد. در این پژوهش به منظور تعیین تنوع ژنتیکی و اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف موثر بر عملکرد دانه در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش آبی و نیز شناسایی ارقام متحمل به خشکی، 79 رقم خارجی و یک رقم شاهد ایرانی جو پاییزه مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش بصورت کرت های یکبارخردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال 92-1391 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلاف معنیداری از نظر عملکرد و اجزای آن، ارتفاع بوته، تعداد پنجه کل، طول سنبله، طول و عرض برگ و طول دم گل آذین در بین ارقام مورد مطالعه وجود داشت. عملکرد دانه در هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش آبی همبستگی مثبت و معنی داری با تعداد پنجه کل، تعداد سنبله (تعداد پنجه بارور)، وزن صد دانه و عملکرد بیولوژیک نشان داد. در جمعیت مورد مطالعه تنوع ژنتیکی بالایی برای عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه و وراثت پذیری بالایی برای تمامی صفات مورد بررسی در هر دو شرایط برآورد گردید.بعلاوه، بر اساسنتایج رگرسیون گام به گام و تجزیه ضرایب مسیر، عملکرد بیولوژیک و وزن صد دانه بیشترین نقش در تبیین عملکرد را در هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش آبی ایفا کردند. برای ارزیابی میزان تحمل به خشکی ارقام از شاخص های تحمل به خشکی استفاده شد که در میان آنها mp، gmp و sti همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد در هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش آبی نشان دادند و بعنوان بهترین شاخص های انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی مشخص گردیدند. با توجه به نتایج تجزیه به مولفه¬های اصلی، دو مولفه اول توانستند در مجموع 97 درصد (مولفه اول 70 درصد و مولفه دوم 27 درصد) از تغییرات را توجیه نمایند که مولفه اول به عنوان مولفه مقاومت و پایداری عملکرد و مولفه دوم به عنوان مولفه حساسیت به تنش خشکی معرفی شدند. پس از رسم نمودار بای پلات ارقام مقاوم، نیمه مقاوم و حساس به خشکی شناسایی شدند. بعلاوه، در بین شاخص های بیوشیمیایی مورد بررسی، میزان آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز شاخص بهتری در تفکیک ارقام متحمل از حساس شناخته شد.